.jpeg)
برنامه‌های فرهنگی باید بیش از پیش به علایق، شیوه زندگی و زبان ارتباطی نسل Z نزدیک شود
لیلا ابوالفتحی - سیدحمید مهدیون، مدیر کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلام، در گفتگو با «دانشگاه انقلاب» بر این نکته تأکید می کند که اگرچه برنامه‌های فرهنگی موجود در جهت پاسخ به نیازهای دانشجویان تنظیم می‌شوند اما نیاز است که برنامه‌ها بیش از پیش به علایق،شیوه زندگی و زبان ارتباطی نسل Z نزدیک شود
نقشه مهندسی فرهنگی کشور به عنوان یکی از اسناد بالادستی نظام فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، چارچوب و جهت‌گیری کلان فعالیت‌های فرهنگی، علمی و آموزشی را تعیین می‌کند. در این چارچوب، «سند دانشگاه اسلامی» به عنوان بازوی اجرایی حوزه آموزش عالی، مأموریت دارد تا دانشگاه‌ها را به کانونی برای تربیت انسان مؤمن، اخلاق‌مدار، خلاق و مسئول در برابر جامعه تبدیل کند. با گذشت بیش از یک دهه از تصویب این اسناد، پرسش اصلی آن است که تا چه اندازه برنامه‌ها و سیاست‌های فرهنگی و آموزشی در دانشگاه‌ها با اهداف تعیین‌شده در این نقشه‌ها هم‌راستا بوده‌اند و چه چالش‌هایی در مسیر تحقق آن وجود دارد.
در این باره با سیدحمید مهدیون، مدیر کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی به گفتگو پرداختیم.
مهدیون در پاسخ این سوال که مهم‌ترین اولویت‌های فرهنگی دانشگاه در شرایط کنونی چیست؟ گفت:
در شرایط کنونی با توجه به تحولات اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای کشور ،مهم‌ترین اولویت‌های فرهنگی دانشگاه را می‌توان در محورهای زیر خلاصه کرد:
1. تقویت هویت ایرانی–اسلامی و روحیه ملی در میان دانشجویان در کنار پذیرش تنوع فرهنگی.
2. ارتقای سواد رسانه‌ای و تفکر انتقادی برای مقابله با جریان‌های انحرافی و جنگ روایت‌ها.
3. تقویت نشاط، امید و همدلی اجتماعی در فضای دانشگاهی از طریق برنامه‌های مشارکتی و خلاقانه.
4. گسترش فرهنگ گفت‌وگو و تعامل بین‌نسلی میان دانشجویان و اساتید.
5. توجه به سبک زندگی دانشجویی سالم در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و معنوی.
او درباره نقش معاونت فرهنگی در هویت‌سازی و تقویت سرمایه اجتماعی بین دانشجویان را چطور ارزیابی می‌کنید؟ عنوان کرد: معاونت فرهنگی نقش محوری در هویت‌سازی نسل دانشگاهی دارد. با طراحی برنامه‌هایی مبتنی بر ارزش‌های انقلاب اسلامی، مشارکت اجتماعی و مسئولیت‌پذیری مدنی، این معاونت می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری نسلی پویا و مسئول باشد. سرمایه اجتماعی در دانشگاه زمانی افزایش می‌یابد که دانشجویان احساس تعلق، اعتماد و تأثیرگذاری در محیط دانشگاهی داشته باشند؛ این مهم از مسیر فعالیت‌های فرهنگیِ مشارکتی، تشکل‌های دانشجویی، و برنامه‌های مهارت‌محور فرهنگی حاصل می‌شود.
مدیر کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سؤال که در طراحی برنامه‌های فرهنگی دانشگاه تا چه اندازه به اسناد بالادستی مانند» نقشه مهندسی فرهنگی کشور«یا »سند دانشگاه اسلامی» توجه شده است؟ پاسخ داد: در طراحی برنامه‌های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، اسناد بالادستی مانند «نقشه مهندسی فرهنگی کشور»، «سند دانشگاه اسلامی»، و «بیانیه گام دوم انقلاب» همواره به عنوان چارچوب راهبردی مورد توجه قرار گرفته‌اند. تلاش شده است تا هر برنامه فرهنگی دارای پیوند محتوایی با یکی از محورهای کلان این اسناد باشد؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی چون عدالت فرهنگی، هویت دینی، مهارت زندگی و تمدن نوین اسلامی.
آیا برنامه‌های فرهنگی دانشگاه متناسب با شاخص‌هایی است که در این اسناد تعیین شده است؟
مهدیون اظهار کرد: در سال‌های اخیر، تطبیق شاخص‌ها و اهداف برنامه‌های فرهنگی با اسناد بالادستی روندی رو به رشد داشته است. هرچند در برخی واحدها هنوز ناهماهنگی‌هایی در سطح اجرا دیده می‌شود، اما در سطح ستاد مرکزی، سیاست‌ها و ارزیابی‌ها مبتنی بر همان شاخص‌ها طراحی شده‌اند.
مهدیون چالش‌های اجرایی در تطبیق برنامه‌های دانشگاه با این اسناد را اینگونه توصیف کرد: مهم‌ترین چالش‌های اجرایی را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:
عدم شناخت کافی برخی واحدها از مفاد و الزامات اسناد بالادستی.
کمبود منابع مالی و انسانی متخصص برای اجرای برنامه‌های منطبق با اسناد.
فاصله میان زبان سیاست‌گذاری کلان و نیازهای اجرایی واحدها.
نظام ارزیابی غیرمتمرکز که گاهی مانع از انسجام برنامه‌ها می‌شود.
او معتقد است که برنامه‌های فرهنگی موجود در جهت پاسخ به نیازهای دانشجویان تنظیم می‌شوند؛ با این حال، شکاف میان برنامه‌ریزی رسمی و واقعیت‌های فرهنگی نسل جدید هنوز در برخی زمینه‌ها وجود دارد. نیاز است که برنامه‌ها بیش از پیش به علایق، شیوه زندگی و زبان ارتباطی نسل Z نزدیک شود.
مهدیون درباره مشارکت دانشجویان در فرآیند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری فرهنگی گفت:
در سال‌های اخیر، نقش دانشجویان در فرایند تصمیم‌سازی فرهنگی افزایش یافته است. شوراهای فرهنگی، کانون‌ها و تشکل‌های دانشجویی بستر مناسبی برای مشارکت هستند؛ اما همچنان باید ساختار تصمیم‌گیری را از حالت بالا به پایین به سمت مشارکتی و گفت‌وگومحور سوق داد. بازخوردهای دریافتی از دانشجویان در این زمینه عموماً در سه حوزه بوده است: رضایت از برنامه‌های خلاقانه، جشنواره‌های فرهنگی، اردوهای جهادی و فعالیت‌های هنری و انتقاد نسبت به تکراری‌بودن برخی برنامه‌ها، کمبود اطلاع‌رسانی و فاصله از نیازهای واقعی دانشجو. و پیشنهاد افزایش برنامه‌های مهارتی، محتوای رسانه‌ای، و فرصت‌های گفت‌وگو با مدیران فرهنگی را داشته‌اند.
به نظر شما فاصله‌ای میان انتظارات اسناد بالادستی و نیازهای نسل جوان امروز وجود دارد؟ اگر بله، راهکار پر کردن این شکاف چیست؟
بله، تا حدی فاصله مفهومی و نسلی میان انتظارات اسناد و نگاه نسل جوان وجود دارد. اسناد اغلب با رویکرد کلان و ارزشی تدوین شده‌اند، در حالی که نسل امروز بیشتر با زبان تجربه، تعامل و فضای مجازی ارتباط می‌گیرد.
راهکار پرکردن این شکاف، بازتعریف مفاهیم فرهنگی به زبان نسل جدید، بهره‌گیری از ابزارهای نوین رسانه‌ای، و حضور فعال جوانان در تدوین و اجرای سیاست‌هاست.
مدیر کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی درباره اقداماتی که این دانشگاه برای ارتقای کیفیت و اثربخشی برنامه‌های فرهنگی در آینده در نظر گرفته است، برشمرد و گفت:
راه‌اندازی نظام ارزیابی مستمر و داده‌محور برای برنامه‌های فرهنگی
توانمندسازی مدیران و کارشناسان فرهنگی از طریق آموزش‌های تخصصی.
گسترش فعالیت‌های فرهنگی دیجیتال و بین‌واحدی.
حمایت از ایده‌های نوآورانه و مردمی دانشجویان.
حرکت به سوی سیاست‌گذاری مبتنی بر نیازسنجی واقعی و شواهد میدانی.
تقویت پیوند میان فعالیت فرهنگی و اشتغال فرهنگی به‌عنوان مسیر توسعه پایدار دانشگاه.
